Soczewki protetyczne zostały stworzone z myślą o osobach cierpiących na różnego rodzaju deformacje oczu. Zniekształcenia struktur gałki ocznej mogą być zarówno wrodzone jak i nabyte (będące skutkiem choroby lub urazu). Do najczęstszych z nich można zaliczyć niepełne wytworzenie się źrenicy bądź jej całkowity brak jak w przypadku aniridii, różnego rodzaju zniekształcenia rogówki, a także nieprawidłowości związane z funkcjonowaniem siatkówki oraz drogi wzrokowej (albinizm czy achromatopsja). Na zdjęciu obok soczewka HydroColor Pro z czarną źrenicą i nieprzeźroczycztym podkładem maskującym na oku po uraźnie (dzieki uprzejmości dr Andrzeja Michalskiego)

Różnie schorzenia oczne, infekcje, czy urazy gałki ocznej mogą doprowadzić do zniekształcenia przednich struktur oka. Tego typu widoczne i często szpecące nieprawidłowości oczne w konsekwencji mogą przyczynić się do skrępowania, a nawet obniżenia samooceny u osób nimi dotkniętych.

Do nieprawidłowości ocznych, w przypadku których zwykle stosuje się soczewki protetyczne można zaliczyć między innymi niepełne wytworzenie się źrenicy (aniridia), nieprawidłową pigmentację oka lub całkowity brak pigmentu (albinizm), czy uszkodzenia rogówki wywołane urazem. Osoby dotknięte albinizmem lub inną chorobą, w wyniku której pojawia się nadwrażliwość na światło (fotofobia) mogą również odnieść korzyści ze stosowania soczewki protetycznej, jako że soczewka ta w zdecydowany sposób ogranicza ilość światła wpadającego do oka.

Soczewki protetyczne niekiedy są stosowane także w celu wyeliminowania podwójnego widzenia (diplopia) wywołanego przez zaburzenia działania ośrodkowego układu nerwowego lub porażeniem ośrodków motorycznych oka. Poniżej omówione zostały najczęstsze przyczyny zniekształceń przednich struktur oka lub nieprawidłowości oczne, zarówno wrodzone jak i nabyte.   

Najczęstszym powodem, dla którego aplikowane są soczewki protetyczne, to zniekształcenia oka powstałe w skutek urazu. Uszkodzenia gałki ocznej można podzielić na mechaniczne, termiczne oraz chemiczne. Mogą to być obrażenia powierzchowne, urazy przebijające lub urazy powstałe po zabiegach wewnątrzgałkowych (np. po irydektomii, usunięciu zaćmy).

Uszkodzenia powierzchowne, takie jak otarcia, draśnięcia są częste zarówno u dzieci jak i u dorosłych. W dużej mierze goją się one szybko, nie pozostawiając blizn. Innym rodzajem urazów, w tym także powierzchownych, są urazy termiczne lub chemiczne. Oparzenia chemiczne to oparzenia wywołane przez różnego rodzaju substancje żrące, spośród których najniebezpieczniejsze w skutkach są oparzenia kwasem lub zasadą.

Soczewki protetyczne a czynnik psychologiczny

Ludzie z różnego rodzaju widocznymi deformacjami oka często czują skrępowanie i wstyd wynikający z innego, przykuwającego uwagę, wyglądu oka. Oczy stanowią część twarzy, na którą większość z nas zwraca uwagę w pierwszej kolejności. Poprzez maskowanie niedoskonałości oczu, soczewki protetyczne mogą pełnić istotną terapeutyczna rolę w życiu takich osób. Dzięki temu mogą one sprawić, że osoby te staną się bardziej pewne siebie i mniej obawiające się o swój wygląd.

Ponieważ stosowanie soczewek protetycznych często związane jest z przebytym urazem, soczewki te mają wkomponowany silny czynnik emocjonalny a ich dopasowanie może się okazać niełatwym zadaniem. Jak w jednym z wywiadów dla Review of Optometry zauważa dr Christine Sindt – dyrektorka Katedry Soczewek Kontaktowych na Uniwersytecie Iowa: Pacjenci często oczekują, że ich oko będzie wyglądało dokładnie tak samo jak wsześniej. Co więcej, aspekty kosmetyczne okazują się być dla pacjentów niekiedy znacznie ważniejsze niż samo widzenie.

By uniknąć ewentualnego rozczarowaniawa, bardzo ważne jest wcześniejsze wyjaśnienie pancjentowi wszystkich ich zalet i wad. Poświęcenie pacjentowi należnej uwagi oraz możliwie wyczerpujące przedyskutowanie wszystkich aspektów związanych z dopasowaniem soczewki tego typu, może zaowocować ogromną satysfakcją zarówno pacjenta, jak i specjalisty. Poprzez dopasowanie soczewki protetycznej można sprawić, że życie drugiego człowieka się odmieni na lepsze.    

Rodzaje soczewek protetycznych

Soczewki protetyczne obecnie wykorzystywane do celów terapeutycznych można podzielić na dwa rodzaje, na soczewki z nieprzeźroczystą powierzchnią tylną, która prawie w 100 % absorbuje światło oraz na soczewki półprzeźroczyste częściowo przepuszczające światło.    

Przewagą soczewek z nieprzezroczystą powierzchnią tylną nad soczewkami półprzeźroczystymi jest ich prawie całkowita nieprzepuszczalność światła. Dzięki temu soczewki umożliwiają efektywne maskowanie różnych defektów oka, zarówno tych jaśniejszych, ciemniejszych, jak i tych o nieregularnym zabarwieniu, tworząc nowy, jednorodny wizerunek oka. Po drugie, poprzez blokowanie dostępu światła do oka, soczewki z nieprzeźroczystą warstwą idealnie nadają się do znaczącego ograniczenia drażniącego oślepienia u osób cierpiących na światłowstręt (np. przy albinizmie lub aniridii).

Dopasowanie odpowiedniego koloru soczewki może różnie wyglądać w zależności od propozycji producenta. Możliwe jest dopasowanie koloru przy użyciu zestawu próbnego, specjalnego wzornika w papierowej formie, czy też na podstawie fotografii oczu pacjenta.